بجای دستکاری شاخص بورس، اقتصاد را درست کنند! / دولت با جبران زیان سپرده گذاران و سهامداران از منابع بانک مرکزی، به همان میزان پول ملی را بی ارزش می کند

گروه بورس پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، رشد بورس یکی از موضوعاتی است که شاید در دو سه سال اخیر به یک دغدغه مهم برای دولت و مسوولین تبدیل شده است. شاید تا پیش از جدی شدن تحریم های آمریکا و تشدید فشارها بر ایران وکسب درآمد یا تامین بودجه دولت از بورس، بازار سرمایه این همه محل توجه دولتی ها نبود و به تبع آن این همه فراز وفرود غیر واقعی و تصنعی را تجربه نمی کرد. استاد تمام اقتصاد وعضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) در خصوص این موضوع با رادار اقتصاد گفت و گو کرده است که در شرایط تورمی، رشد منفی اقتصاد و مسائلی که چالش های شدیدی برای اقتصاد ایران ایجاد کرده است رشد بورس چگونه امکان پذیر است؟
دکتر اله مراد سیف اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین در خصوص بورس و واقعیت هایی که متاسفانه در سال گذشته در بازار سرمایه رعایت نشد و نقش دولت در به هم ریختگی های این بازار و تاثیرات نامطلوب آن بر اقتصاد کشور گفت: واقعیت این است که مردم ما تجربه و تصور درستی از وضعیت بورس، سرمایه گذاری در بورس و کسب و کار بورسی ندارند. حتی فعالین اقتصادی نیز تصور درستی از موارد عنوان شده ندارند. عدم آشنایی مردم با بورس و بازار سرمایه نیز به دامنه مشکلات افزوده است. از زمانی که دولت با سرعت زیاد کدهای بورسی را توسعه داد، بنحوی که هم اکنون حدود ۵۰ میلیون کد بورسی داریم، این موضوع موجب شد مردم به نوعی وارد جریانی شوند که قاعدتاً این جریان کار کرد خاصی در اقتصاد ملی دارد. لذا، از همین زاویه هم باید کنکاش شود تا مسائل ایجاد شده برطرف گردد. در حالی که مردم از زاویه نگاه خود به بورس نگاه می‌کنند و انتظارات خاص خود را دارند. 
وی در ادامه خاطر نشان کرد: متاسفانه در سال‌های گذشته عواملی باعث شکل گیری حباب در بورس و رشد غیرعادی شاخص شد، به طوری که مردم غیر حرفه ای به صورت غیرعادی و با فروش دارایی‌های خود وارد بورس شدند، به این امید که بتوانند از  بورس با بازدهی های بالای ۱۰۰ درصد و حتی ۲۰۰ درصد در سال استفاده کنند.همان زمان کارشناسان پیش‌بینی می کردند که بورس وضعیت غیرعادی دارد و برای مردم و اقتصاد خطرناک است. اما متاسفانه، به رغم این هشدارهای داده شده، مردم همچنان به بورس اقبال نشان دادند و در نهایت کسانی که در پایان جریان شکل گیری حباب وارد بورس شده بودند، با ترکیدن حباب، بیشترین زیان را متحمل شدند که موجب شکل گیری نارضایتی عمومی شد. 
سیف درباره حبابی بودن رشد بورس و ریزش های ناشی از حبابی بودن رشد با توجه به واقعیت های اقتصاد کشور گفت: قطعا نارضایتی های عمومی ناشی از مدیریت ضعیف بورس بود که قبل از سال ٩٩ اتفاق افتاده بود. بورسی که حباب گونه بالا رفته بود؛ سقوط کرد، در حالی که سهامداران زیان دیده بازار انتظار داشتند دولت زیان آنها را جبران کند. هر چند این انتظار مردم از دولت نیز ناشی از تجاربی بودکه خود دولت در ذهن مردم ایجاد کرده بود که هرجا نهادهای اقتصادی منجر به زیانی برای مردم شوند، دولت برای جبران زیان وارد عمل می شود. مانند تجربه‌ای که در موضوع ورشکستگی صندوق های اعتباری متاسفانه ۳۵ هزار میلیارد تومان از منابع بانک مرکزی را دولت قبلی برای جبران این زیان ها هزینه کرد تا معترضان را آرام کند و مردمی که به امید گرفتن سودهای واهی پول‌های خود را سپرده گذاری کرده بودند و با ورشکستگی صندوق‌ها متضرر شده بودند را راضی نگه دارد. 
وی در خصوص تبعات وعده های دولت برای جبران زیان سهامداران بورسی افزود: قطعا هنگامی که دولت زیان سپرده گذاران و سهامداران را از منابع بانک مرکزی جبران می کند، به این معناست که به همان میزان پول ملی را بی ارزش می کند. همین تجربه منفی را دولت ها به بازار بورس انتقال دادند و شاهد بودیم در مناظرات ریاست جمهوری هر کدام از کاندیداها قول‌ها و وعده‌هایی برای جبران  زیان سهامداران می دادند .  لذا بازهم انتظارات را در مردم و عوامل اقتصادی ایجاد کردند که دولت به نحوی که بتواند باید جبران کند. بنابراین ، اساس مدیریت بورس از ابتدا درست نبوده و بر پایه درستی گذاشته نشده و همچنان این مسئله ادامه پیدا کرده است. نتیجه این شده که در اقتصادی که به صورت واقعی نرخ بازدهی و رشد اقتصادی آن منفی است، عوامل اقتصادی در چنین اقتصادی انتظار دارند از بازار بورس برداشت های زیادی داشته باشند. اگر بازار بورس به صورت طبیعی به روند کاری خود بپردازد، یعنی دخالت دستوری در آن جایی نداشته باشد و تنها دولت شرایط کلی بازار را مدیریت کند، هنگامی که در اقتصاد تورم افزایش پیدا می کند، به صورت طبیعی ارزش سهام با نرخ تورم تعدیل می شود و درست مانند این که در شرایط تورمی قیمت ساختمان و زمین افزایش پیدا می‌کند، قیمت دارایی های واقعی شرکت های بورسی نیز افزایش پیدا می کند و قیمت اسمی سهام هم تعدیل می شود. همین طور جهش های نرخ ارز نوعی تعدیل تورمی را برای قیمت اسمی سهام موجب می شوند و قیمت اسمی سهم افزایش پیدا می کند. یعنی اگر بورس دست کاری نشود نیازی به ورود دولت برای جبران کردن نیست. 
وی در پاسخ به این سوال که چرا هم اکنون مردم این تعدیل تورمی را در ارزش اسمی سهام مشاهده نمی کنند، گفت:  دو علت اساسی دارد که هر دو ناشی از بد عمل کردن دولت است . یک علت این که مدیریت عمومی بورس در دو سال گذشته سنجیده عمل نکرد و در بورس حباب شکل گرفت که لاجرم شاخص ها پس از سقوط به ارزش ذاتی خود برمی گردند و سپس رشد طبیعی خود را ادامه می دهند و بورس در حال تجربه کردن چنین شرایطی است. علت دوم که باز به دولت برمی گردد آزاد کردن ۶۰ رصد سهام عدالت بود که عرضه سنگینی را در بورس موجب شد. یعنی مردمی که به دلایل معیشتی نیاز به منابع مالی داشتند در این شرایط بیشتر آنها فروشنده شدند در حالی که بازار بورس ظرفیت جذب آن را نداشت. این حجم از سهام نیز برای جذب شدن نیاز به زمان بیشتری دارد. لذا پیش بینی این است که با جذب این سهام ، بورس به شرایط عادی باز خواهد گشت و سپس به رشد طبیعی خود حداقل متناسب با تورم  ادامه خواهد داد. لذا دولت نباید در بازار سرمایه مداخله کند و مثلا به صورت مصنوعی با تخصیص منابع از صندوق توسعه ملی یا منابع دیگری، شاخص بورس را  بخواهد افزایش دهد. چراکه افزایش شاخص بورس تداوم نخواهد داشت و یک بار دیگر منجر به مسائل بعدی می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین در خصوص رشد واقعی بورس چنین توضیح داد: رشد واقعی بازار بورس در همه جای دنیا در تعامل با اقتصاد واقعی و تولید اتفاق می افتد. اگر موانع تولید برداشته شود و محیط کسب و کار برای سرمایه‌گذاری مساعد شود، آن زمان بورس به صورت واقعی و نه فقط صورت اسمی، رشد خواهد کرد. نمی توانیم یک بازار را دست کاری کنیم و انتظار داشته باشیم با این دخالت ها اتفاق خوبی را به صورت واقعی رقم بزنیم. در حال حاضر، به جای دستکاری شاخص بورس دغدغه دولت باید این باشد که وضعیت اقتصاد ملی و شرایط تولید واقعی را تسهیل کند. در این صورت به طور طبیعی، شرکت های بورسی  و شرکت‌های غیربورسی زمینه فعالیت پیدا کرده و اقتصاد به معنی واقعی رشد خواهد کرد. 
وی در این باره افزود: ازطرفی ، فرهنگ سهام داری را نیز باید در مردم ترویج کنیم و آن را جایگزین فرهنگ سوداگری فعلی در بورس کنیم، اگرچه سوداگری در بورس های دنیا هم وجود دارد، اما این کار را حرفه ای ها انجام می دهند و سایر مردم سهام داری می کنند . یعنی سهام را می خرند و نگه می دارند تا در افزایش ارزش شرکت ها سهیم شوند. فرهنگ سرمایه گذاری به این معنی کمتر در بین مردم ما وجود دارد. متأسفانه در ترویج این فرهنگ هم ضعیف عمل کردیم و هر کس  فکر می‌ کنند باید بورس بازی کند، لذا این موارد نیز باید تصحیح شود تا به کارکرد صحیح بازار سرمایه در اقتصاد نزدیک تر شویم.